„Kobiety w wolnomularstwie” – fragment książki: „Wolnomularstwo. Sekrety i symbole masonów, ich historia i znaczenie”, wyd. Arkady, 2007 r. – książki – prasa – zdjęcia

Chociaż wolnomularstwo stanowiło ruch o charakterze wyłącznie męskim, warto odnotować, że nawet w najwcześniejszym okresie kobiety mogły należeć do organizacji stowarzyszonej z zakonem. Po wydaniu w 1738 r. przez papieża zakazu wstępowania katolików do lóż masońskich, grupa wolnomularzy katolików utworzyła w Wiedniu Zakon Mopsów, który dopuszczał kandydatów obu płci. Jego nazwa pochodzi od słowa mops oznaczającego psa tej rasy. Ceremonia u góry przedstawia przyjęcie damy do zakonu.

Pierwszym autentycznym wolnomularzem-kobietą była Elisabeth Aldworth (1693—1773), na stronie obok, pochodząca z Cork w Irlandii. Jej ojciec, wicehrabia Doneraile, był adeptem wolnomularstwa i przewodniczył spotkaniom loży w swym domu, co stanowiło częstą praktykę w początkowym okresie istnienia zakonu. Kobieta została podobno przyłapana na podsłuchiwaniu ceremonii przekazywania stopni. Bracia w loży przedyskutowali sprawę i zdecydowali się udzielić jej stopni wtajemniczenia, aby w ten sposób zobowiązać ją do zachowania tajemnicy. Po pewnym czasie Elisabeth Aldworth miała nawet zostać Czcigodną owej loży. Na rycinie przedstawiono ją z lożowymi insygniami.

Akwarela przedstawia przyjęcie damy do loży adopcyjnej. Loże adopcyjne miały charakter mieszany i działały pod kierunkiem loży męskiej. Przekazywane przez nie stopnie nie były stopniami wolnomularskimi, ale charakterem bardzo je przypominały. Wolnomularstwo adopcyjne cieszyło się znaczną popularnością na kontynencie europejskim, szczególnie we Francji od połowy XVIII w.; po Rewolucji Francuskiej, w atmosferze egalitaryzmu – odżyło. Ukazana tu ceremonia odbyła się we Francji w pierwszej połowie XIX w.

W późniejszym okresie zaczęły powstawać loże wyłącznie żeńskie, naśladujące loże męskie. Wielka Loża Żeńska Belgii, uczestnicząca w tym procesie od kilku lat, utworzyła trzy loże żeńskie w Stanach Zjednoczonych.

Pod wieloma względami Wielka Loża Żeńska jest bardziej tradycyjna niż wiele „Regularnych” lóż. Na przykład, podczas rytualnego zebrania loży uczeń rysuje symbole kredą na desce na podłodze loży. Po zakończeniu prac deska zostaje wytarta, tak jak to czyniono w dawnych czasach.

Wielka Loża Żeńska kładzie nacisk na określone insygnia, przedstawione po prawej, na które składają się długa czarna suknia, medal loży i bardzo tradycyjny fartuszek (w przekleństwie do wielu lóż dopuszczających stroje raczej swobodne). Słońce i Księżyc znajdują się na Wschodzie loży. Obiekty lożowe, takie jak te, zostały wykonane przez członkinie loży, co było tradycją wolnomularską w pierwszej połowie XVIII w.

Choć tradycyjne wolnomularstwo wyklucza ze swego grona kobiety, zachęcano żony i siostry wolnomularzy do działalności związanej z lożą. Puderniczka ukazana na sąsiedniej stronie należała zapewne do żony lub siostry adepta. Symbole są tradycyjnie masońskie, ale tło jest nietypowe — tworzą je skrzydła motyla.

Ta fotografia, przedstawiająca angielskie masonki, została wykonana w pierwszej połowie XX w., kiedy wolnomularstwo żeńskie było jeszcze nowością. Insygnia mają charakter konwencjonalny, typowy dla Anglii. Mistrzyni stoi w środku, trzymając w dłoni młotek, symbol statusu, a szarfa wskazuje, że kobieta ta posiada 33. stopień wtajemniczenia w obrządku szkockim. Co ciekawe, większość lóż żeńskich zachowała nomenklaturę charakterystyczną dla tradycyjnego wolnomularstwa, a członkinie loży zwracają się do siebie „bracie”.

Zakon Gwiazdy Wschodniej jest amerykańskim rytem adopcyjnym i największym mieszanym zakonem masońskim na świecie. Powstał w 1850 r., zaś Wielka Kapituła Generalna została założona w 1876 r. Głoszone przez zakon nauki oparte są na Biblii, a pięć ramion pięciokolorowej gwiazdy (u góry, wzór na kapie) reprezentuje postacie biblijnych niewiast: Ady, Rut, Estery, Marty i Elekty (ostatnie imię oznacza „kobietę wybraną” z Ewangelii św. Jana).